ว่าด้วยอาเซียนในด้านต่าง ๆ ตามทัศนคติของเด็กอายุสิบค่อนปลาย

พรุ่งนี้ (31/12/2015) ก็จะเข้าสู่ประชาคม"เศรษฐกิจ" อาเซียน กันแล้วนะครับ

ดังนั้นก็ต้องอินเทรนด์มาเขียนเรื่องนี้กันหน่อย :v

คงจะเขียนเป็นประเด็น ๆ ไปเรื่อย ๆ บอกตรง ๆไม่ได้วางโครงอะไรไว้มากนัก นึงอะไรก็คงจะเขียนๆลงไปเลยนะครับ

ส่วนมากจะเป็นทัศนคติและความเห็นของตัวเองนะครับ มีอ้างอิงแหล่งข้อมูลนิดหน่อย

ประวัติอาเซียนแบบกระชับ

ตอนแรกก็มี 5 ประเทศเป็นผู้ก่อตั้ง ได้แก่ ไทย มาเลเซีย สิงคโปร์ ฟิลิปปินส์ อินโดนิเซีย โดยการลงนามปฏิญญากรุงเทพ จากประเทศสมาชิกจะสังเกตได้ว่าจะไม่มีประเทศคอมมิวนิสต์มาเป็นสมาชิกเลย ช่วงนั้นก็เป็นช่วงสงครามเย็นพอดี ตอนแรกนั้นจึงไม่มีวัตถุประสงค์เกี่ยวกับทางด้านเศรษฐกิจมากนัก หลังจากสิ้นสุดสงครามเย็นจึงมีเวียดนามและประเทศอื่น ๆ ตามมา และวาง road map เข้าสู่ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนในปีนี้ ในแง่ของทางเศรษฐกิจ

ภาษา เรื่องที่เป็นประเด็นสำคัญ

เราก็รู้กันอยู่แล้วนะว่าภาษากลางที่เราจะใช้กันคือภาษาอังกฤษ แต่ผมกลับคิดว่าเราอาจจะต้องมีการเรียนภาษาที่เพิ่มมากขึ้น เมื่อเราเข้าประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน เราติดต่อกับชาติมหาอำนาจมากขึ้น อย่างจีน อเมริกา หรือแม้แต่จะเป็นประเทศสมาชิกด้วยกันเอง ดังนั้นผมจึงคิดว่าเราอาจจะต้องมีการรู้ภาษาที่สามภาษาที่สี่เสียด้วยกระมั้ง มีภาษาไทย ภาษาอังกฤษแล้ว อาจจะต้องมีภาษาจีน และภาษาที่สี่ ในประเทศสมาชิก อย่างภาษามาเลที่เขียนเป็นตัวโรมันไรงี้ เพื่อเป็นประโยชน์ต่อการทำงานในอนาคต ผมคาดว่าอาจจะมี demand คนที่สามารถพูดทั้งภาษาหนึ่งในอาเซียน และอีกภาษาหนึ่งในอาเซียน แล้วยังสามารถพูดภาษาอังกฤษได้อีกด้วย หมายถึงคนนั้นอาจจะพูดภาษาไทยได้ ภาษามาเลย์ได้ แล้วยังพูดภาษาอังกฤษได้อีก เพราะการติดต่อบริษัทอาจจะสะดวกมากขึ้น ถึงเราจะมีภาษาอังกฤษเป็นสื่อกลางแล้วก็ตาม

ความเป็นคนของชาติในอาเซียน

พอเริ่มรู้เรื่องอาเซียนผมก็อดคิดไม่ได้ว่าในอนาคตจะเป็นอย่างไร เราจะกล้าพูดว่าเราเป็นชาวอาเซียนได้หรือไม่ ? แต่พอนั่งครุ่นคิดไปมา ก็คงคิดว่าเป็นไปไม่ได้ เราก็ยังคงติดอยู่กับรัฐชาติของเราเหมือนเดิม แม้แต่อียูซึ่งผมมองว่าอาเซียนเองก็เอาอียูเป็นโมเดลในการขับเคลื่อน แต่เขาก็ยังมีความเป็นชาติของตัวเอง

เมื่อเราเข้าสู่อาเซียนแล้วเราจะ "เชื่อม" กันได้จริง ๆ ไหม

ผมเกิดคำถามนี้ขึ้นเมื่อผมลองดูข่าวความขัดแย้งต่าง ๆ แม้แต่ของไทยในสามจังหวัดชายแดนหรือเขาพระวิหาร ผมจึงมีความวิตกว่ามันจะทำให้รัฐชาติต่าง ๆ มันจะเชื่อมกันได้จริง ๆ เหรอเมื่อเข้าเป็นประชาคมอาเซียนเนี่ย ขนาดรัฐต่อรัฐยังไม่ค่อยจะได้เลยมั้ง (ฮา)

แต่ถึงอย่างนั้น รัฐไม่ใช่ตัวที่จะทำให้ประเทศในอาเซียนเชื่อมถึงกันได้ ลองคิดถึงภาคประชาชนดูบ้าง ผมว่าตัวภาคประชาชนเนี่ยมันสามารถเชื่อมกันได้แบบเป็นกลุ่ม ๆ นะ ลองดูตัวอย่างเช่นกลุ่มคนที่เล่นเกม ก็จะติดต่อกันอยู่ คนที่อนุรักษ์สัตว์ก็ต้องคุยกัน กลุ่มที่เคลื่อนไหวในด้านต่างๆ อย่างป้าผมเคยเล่าให้ฟังว่าตัวเองนั้นเคยอยู่สหภาพแรงงาน (หรืออะไรคล้าย ๆ อย่างนั้น เป็นเรื่องที่เกิดก่อนผมเกิดเสียอีก) ก็จะมีการติดต่อไปในสหภาพแรงงานในประเทศอื่น ๆ ให้การช่วยเหลือกัน

ทางด้านเศรษฐกิจเราก็กำลังจะมีเขตการค้าเสรี ขอยกไทยให้เห็นเด่นชัดในการที่สื่อ แต่ก่อนไทยตามท่าเรือก็มี หลากเชื้อชาติ มีหลายภาษา มีความเป็นนานาชาติ สากล พูดได้หลายภาษา ดังนั้นการเข้าอาเซียนมันทำลายเขตแดนที่เรามีอยู่ทำให้เชื่อมถึงกันทางด้านเศรษฐกิจได้มากขึ้น

เราจะไม่ยุ่งกันทางด้านการเมืองได้จริง ๆ หรือ?

อาเซียนประกาศชัดเจนว่าจะไม่ยุ่งเรื่องการเมือง เพราะเป็นเรื่องภายในประเทศ แต่มันจะคงอยู่อย่างนี้ได้นานจริง ๆ หรือ ผมว่าสุดท้ายอาเซียนก็ต้องแสดงจุดยืนสนับสนุนอุดมการณ์ใดอุดมการณ์หนึ่ง อุดมการณ์ประชาธิปไตย/เสรีนิยม หรือจะเป็นอุดมการณ์อื่น ๆ ก็ตาม มีเช่นนั้นผมคิดว่าความแตกต่างทางด้านการแสดงความคิดเห็น เสรีภาพ สิทธิ ความเสมอภาค ระบบยุติธรรม นั้นอาจจะก่อให้เกิดปัญหาได้ แต่นั้นก็คงเป็นแค่ความคิดของผมผู้ที่มองไทยและโลกในแง่ร้ายตลอดเวลา 555

อีกเรื่องคือเราจะยอมให้ต่างประเทศมาช่วยแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นได้ไหม ยกตัวอย่างไทย สามจังหวัดชายแดน ผมจำได้ว่ามหาเธร์ มาเลเซียเคยจะยื่นมือเข้ามาช่วย แต่ไทยไม่ยอม ด้วยเหตุผลอะไรก็มิทราบ (ไม่มีแหล่งอ้างอิง ขออภัยอย่างสูง) อะไรประมาณนี้

One Vision, One Identity, One Community (?)

ยอมรับว่าตอนแรกไม่เคยเห็นตัวสโลแกนนี้เป็นสิ่งที่สำคัญหรือน่าค้นหาเลยจนกระทั้งได้อ่านงานเขียนของใครสักคนที่ตั้งคำถามว่าไอตัวสโลแกนเนี้ย มันจะเป็นไปได้จริง ๆ หรือ

ส่วนตัวคิดว่า One Vision หรือ หนึ่งวิสัยทัศน์อาจจะเป็นไปได้มากที่สุด คือเราอาจจะมีวิสัยทัศน์เดียวกันทางด้านนโยบายเศรษฐกิจเดียวกัน ผมมองออกแค่นั้นจริง ๆ

One Identity หนึ่งอัตลักษณ์ เราก็คงต้องย้อนกลับไปถามว่าไอตัวอัตลักษณ์เนี่ยมันคืออะไร แต่ละประเทศก็มีอัตลักษณ์ใช่ไหม แล้วเราจะใช้อัตลักษณ์ของใครเป็นอัตลักษณ์ของอาเซียน หรือเราจะสร้างอัตลักษณ์ขึ้นมาใหม่ หรือเราจะเอาอัตลักษณ์ของชาติตะวันตกมาเป็นอัตลักษณ์หล่ะ? หรืออาจจะเอาอัตลักษณ์จีนมาก็ได้? เป็นอะไรที่คิดยากปวดหัว ดังนั้นผมจึงคิดว่ามันยากที่เราจะมีอัตลักษณ์เดียวกัน คงจะมีเป็นหลากหลายอัตลักษณ์เสียมากกว่านะ

และสุดท้าย One Community หนึ่งประชาคม พูดตรง ๆ ว่าไม่ค่อยเข้าในไอเจ้าประชาคมที่พูดถึงเนี่ยมัน ตัวนิยามมือคือยังไง คิดว่ามันก็คงจะเป็นไปได้ยากพอสมควรเพราะแต่ละชาติในอาเซียนมีวัฒนธรรมและอุดมการณ์ที่แตกต่างกัน ดังนั้นก็คงต้องหาจุดกึ่งกลางในทุก ๆ เรื่อง แต่เราดูไม่สนใจในจุด ๆ นี้เลย อนึ่งไม่แน่ใจว่าตัวประชาคมนี่จะมีตัวธรรมนูญของอาเซียน หรือศาลของอาเซียนหรือไม่อย่างไร แต่ผมคิดว่าอาจจะต้องมีแน่ ๆ

จีนกับอาเซียน

ส่วนนึงผมได้อ่านงานของ อ.ยศ สันตสมบัติ (ค้นหาได้ใน google) นักมานุษยวิทยาที่สนใจในจีน ขอเท้าความจากงานของอาจารย์และสิ่งที่ผมเห็นก่อนว่า จีนนั้นมีความเป็นชาตินิยม ในลักษณะที่แตกต่างจากไทย จีนมีความสามารถที่จะรวมจีนในแผ่นดินใหญ่และจีนโพ้นทะเล(จีนที่อพยพไปในตามที่ต่าง ๆ) โดยหาจุดร่วมทางวัฒนธรรมหรืออาจจะชูอะไรบางอย่างขึ้นมาเช่นขงจื้อ ให้กลับมาแผ่นดินใหญ่ ลงทุนในประเทศได้ในช่วงสามสิบปีที่ผ่านมา

ในไทยอาจเห็นไม่เด่นชัดนัก ลองไปดูสิงคโปร์ มาเลเซีย และโดยเฉพาะอินโดนิเซียที่จีนรวมกลุ่มกันอย่างเห็นได้ชัด เป็นชาตินิยมในลักษณะที่คุณที่เป็นคนจีนไม่จำเป็นนักที่จะต้องกลับมาจีนแผ่นดินใหญ่ แต่คุณจะมีความเป็นคนจีนในกระบวรสันดานและสามารถเผยแพร่วัฒนธรรมอันศิวิไลซ์ของจีนไปในตัว

นอกจากนั้นจีนมีความ paradox ตรงที่จีนนั้นยังคงความเป็นรัฐชาติได้ในขณะที่ยังดำเนินตามโลกาภิวัฒน์ได้ เมื่อจีนมีทรัพยากรมากจึงดำเนินนโยบายคล้าย ๆ พวกตะวันตกหรืออเมริกาคือไปพัฒนาดินแดนที่ยังไม่ศิวิไลซ์ให้ศิวิไลซ์ในแบบของจีน ยกตัวอย่างลาว จีนก็จะเข้าไปพัฒนา สร้างเขื่อน สร้างรถไฟฟ้า แต่มีข้อแม้ว่าต้องการพื้นที่สองข้างทางในบริเวณนั้นเป็นต้น ซึ่งจริง ๆ ก็มีลักษณะเดียวกับอเมริกาหรือชาติตะวันตก

แล้วมันเกี่ยวยังไงกับอาเซียน จีนนั้นจะมีอิทธิพลอย่างมหาศาลในภูมิภาคของเราในความคิดของผม จากที่เท้าความไปในข้างต้น จีนมีความสามารถพอที่จะนำ Identity ของตัวเองมาให้เราเลยทีเดียว สามารถเข้าไปกลืนกินพื้นที่บางประเทศได้ ตอนนี้ปัญหาก็คงจะอยู่ที่ว่าเราจะ deal กับจีนอย่างไร จะเอาใครมาค้ำจุน เราจะปล่อยให้เข้ามามากน้อยเพียงใด ตามความเห็นของผม

เศรษฐกิจในอาเซียน

จากมุมมองของผม การรวมกลุ่มกันนั้นทำให้ตลาดใหญ่ขึ้น แลกเปลี่ยนสินค้าและบริการง่ายขึ้น คิดว่าทำให้ประเทศสมาชิกก้าวไปข้างหน้าได้อย่างแน่นอน แต่คงไม่เกิดขึ้นฉับพลันนัก คงต้องดูต่อไป ส่วนตัวไม่ค่อยมีความเห็นทางด้านเศรษฐกิจเพราะมันมีคนพูดเยอะมาก ๆ แล้ว

ในโรงเรียนกับอาเซียน

เผอิญเมื่อเช้าโรงเรียนให้ร้องเพลง The Asean Way แต่ผมก็ร้องไม่เป็นหรอก 555 การร้องเพลงเพื่อสรรเสริญ ยกย่อง แสดงความเป็นชุมชนจินตกรรมไทยเรานั้นชอบมาก ซึ่งผมว่ามันไม่ค่อยมีประโยชน์อะไรนัก เราชอบอะไรที่มันดูศักดิ์สิทธิ์มีพลัง แต่เปราะบาง

หลาย ๆ โรงเรียนพยายามแสดงว่าตนเองนั้นเตรียมพร้อมเข้าสู่อาเซียน โดยการเปิดห้องอาเซียนที่ไม่สามารถทำให้นักเรียนเข้าใจถึงวัฒนธรรมที่แตกต่างกันในอาเซียนได้อย่างแท้จริง คือเอาง่าย ๆ มันล้มเหลวตามมุมมองของผม

สิ่งที่ต้องทำคือ ปลูกฝังให้เราเห็นวัฒนธรรมที่แตกต่างเป็นเรื่องปกติ เข้าใจวัฒนธรรมของเพื่อนบ้านมากขึ้น ในที่นี้ไม่ได้หมายถึงให้รู้คำทักทาย 10 ประเทศ ให้รู้ศาสนาประจำชาติของเขาอะไรอย่างนั้นซึ่งมันผิวเผิน และสร้าง Awareness ให้นักเรียนเกี่ยวกับอาเซียนอย่างแท้จริง ปรับตัวเข้าสู่ความหลากหลายทางเชื้อชาติศาสนา และการแข่งขันที่มากขึ้น ผมเชื่อว่าทั้งหมดนี้ทำให้เราต้องผลักดัน Critical Thinking ในการอ่าน การเสพสื่อต่าง ๆ และการทำงาน ทำข้อสอบ และเปิดกว้างงงงงงงงงงงง ทางด้านความคิดให้มากขึ้นไปอีก

ไทยกับอาเซียน

ผมมองว่าไทยเสียเปรียบอยู่ไม่กี่อย่างแต่มันเป็นปัญหาที่ใช้เวลาแก้นานคือปัญหาทางด้านคุณภาพของแรงงานและภาษา คงจะไม่ได้เปลี่ยนกันง่าย ๆ เสถียรภาพทางการเมือง (จริง ๆ สามารถนำไปเขียนอีกบล็อคได้ 55) และอีกอย่างคือการใช้กระดาษในระบบราชการ คงจะไม่พูดจุดอ่อนมาก เข้าสู่จุดแข็ง ที่ผมมองเห็นคือภูมิศาสตร์ของเราที่เชื่อมต่อกับประเทศต่าง ๆ ดังนั้นจึงต้องมีระบบ transportation ที่ "แข็งแกร่ง"และรวดเร็ว ตอบสนองกับการเปลี่ยนแปลงในครั้งนี้ ทั้งท่าเรือหรือรถไฟต่างๆก็ตาม และธุรกิจทางด้านการแพทย์ที่ทัดเทียมกับอารยะประเทศ ส่วนตัวซึ่งผมมองว่าเราสามารถขยายไปได้ทั่ว ASEAN และด้านการท่องเที่ยว เราสามารถชูสถานที่ท่องเที่ยว วัฒนธรรม ธรรมชาติที่พอมีอยู่บ้างได้

สุดท้ายผมคิดว่าเราต้องผลักดันให้เราสามารถ invent สิ่งใหม่ ๆ ในระบบอุตสาหกรรมเองได้ คือเราต้องผลิตอะไรเองได้โดยไม่ต้องพึ่งต่างชาติ ผู้ประกอบการทางอุตสาหกรรมผมคิดว่าต้องปรับตัวให้ทัน สนับสนุนการเรียนภาษา

Reference

• Asian Security Practice: Material and Ideational Influences ISBN: 9780804733489

• 'Momentous' day for ASEAN as charter comes into force อ่าน

• Overview - ASEAN | ONE VISION ONE IDENTITY ONE COMMUNITY อ่าน

• มังกรหลากสี : การขยายดินแดนกับพันธกิจการสร้างอารยธรรมในอุษาคเนย์
  อ่านงานวิจัย